A

Açık Uygulamalar Grubu

(OAG ya da OAGi) (Open Applications Group)

Kar amacı gütmeyen bir endüstri konsorsiyumu olan OAG, iş uygulamaları arasında işbirliğini teşvik eder ve bu amacı desteklemek için kurumsal dil standartları oluşturur. OAG, hem B2B hem de A2A entegrasyonu için uygulamaya hazır, süreç tabanlı kurumsal dil standartları oluşturur.

​

Alan

(Area)

Bir ISA-95 terimidir. İşletmenin en üst seviye, alanın da en alt seviye olduğu işletme, saha ve alan hiyerarşisinin mantıksal bir alt gruplandırmasıdır. Bir alan, bir veya daha fazla ISA-95 iş merkezi, işlem hücresi, üretim hattı veya üretim birimi içerebildiği gibi diğer alan örneklerini de tekrarlı olarak içerebilir. 4. seviye fonksiyonlar genellikle işletme ve saha seviyeleri ile ilgilidir. Ancak, işletme planlaması ve çizelgeleme alanları içerebilir.

Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü

(ANSI) (American National Standards Institute)

ABD elektronik veri değişimi ve yazılım dili standartlarına dair bir kliring dairesidir. Enstitü, akustik cihazlardan inşaat ekipmanlarına, et ve süt ürünleri üretiminden enerji dağıtımına kadar birçok alanda, işletmeler üzerinde doğrudan etkiye sahip binlerce norm ve rehberin oluşturulması, ilan edilmesi ve kullanılmasını denetlemektedir.

​

ANSI ayrıca, ISO 9000 (kalite) ve ISO 14000 (çevre) yönetim sistemleri gibi dünyaca tanınmış sektörler arası programlar da dahil olmak üzere, standartlara uygunluğu ölçen programların akreditasyonuyla da aktif olarak ilgilenmektedir.

Amerikan Üretim ve Envanter Kontrolü Topluluğu

(APICS) (American Production and Inventory Control Society)

Kurumsal performansı artırmak için sertifika programları, eğitim araçları ve ağ fırsatlarını kâr amacı gütmeden sunan bir uluslararası eğitim organizasyonudur.

Amerikan Verimlilik ve Kalite Merkezi

APQC (American Productivity and Quality Center)

Kuruluşların, var olan en iyi uygulamaları keşfederek kendi süreçlerine uyarlamalarına ve ölçülebilir sonuçlar elde etmelerine yardımcı olacak ürün ve hizmetleri sağlayan bir organizasyondur.

Ana Veri

(Master Data)

Ürünler, müşteriler ve tedarikçilerin işletmeleriyle ilgili önemli verileri içerir.

Ana Veri Yönetimi

(MDM) (Master Data Management)

Bir kurumun alım satımı olmayan veri varlıklarını, sürekli olarak tanımlayan ve yöneten işlemler ile araçlar kümesidir. Bu bilgilerin kullanıldığı alanlarda tutarlılık ve kontrol sağlamak için; bir kuruluşta toplama, eşleştirme, birleştirme, kalite güvencesi, sürdürme ve dağıtma süreçlerinin yürütülmesini amaçlamaktadır.

​

Temel seviyede MDM; bir kurum veya operasyonun farklı bölümlerinde, aynı ana verinin farklı (ve büyük ihtimalle tutarsız) versiyonlarının kullanılmasının önüne geçer ve iş süreçlerinde sıkça karşılaşılan farklılıkların ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.

Analiz Sertifikası (CoA)

(Certificate of Analysis)

Bir ürün için, belirli test sonuçlarını raporlayıp tasdikleyen belge.

ANSI/ISA-88

Parti kontrol sistemlerinin tasarımları ve şartlarına dair ilkeleri belirleyen uluslararası standarttır.

ANSI/ISA-95

İşletme, operasyon ve kontrol sistemlerinin entegrasyonu için kullanılan uluslararası standarttır ve bu sistemler arasında bilgi alışverişi için nesne modelleri sağlar. Finans ve lojistik sistemlerinin yanı sıra üretim, bakım, envanter ve kalite sistemleri arasında hangi bilgilerin paylaşılacağını belirlemek için de kullanılabilmektedir. Daha fazlası için Üretim Operasyonu Yönetimi maddesini inceleyebilirsiniz.

ARC Danışma Grubu

(ARC Advisory Group)

Sanayi, altyapı ve şehirler için, teknoloji araştırması ve danışmanlık süreçlerini yürüten bir firmadır.

Artırılmış Gerçeklik

(Augmented Reality)

Sanal bir bağlamsal bilgi katmanını, doğru zamanda doğru yere ekleyerek (örn. Google Glass gibi cihazlar aracılığıyla), tekrarlı olmayan birtakım işlerin (montaj, ayıklama, bakım vb.) daha hızlı yapılmasına yardımcı olabilmektedir.

 

B

B2M

(Business to Manufacturing)

B2M, "İşletmeden Üretime" olarak ifade edilmektedir. Üretim entegrasyonu alanı ISA-95, 5. Bölüm kapsamındadır.

B2MML Şeması

(B2MML Schema)

İşletmeden Üretime Biçimlendirme Dili Şeması (Business to Manufacturing Markup Language Schema) olarak açıklanmaktadır.

​

Daha fazla detay için İşletmeden Üretime Biçimlendirme Dili maddesine bakabilirsiniz.

Bakım İşlemleri Yönetimi

(MnOM) (Maintenance Operations Management)

Ekipman, araç ve bağlantılı varlıkların; üretim için uygun hale getirilmesi adına bakımlarının yapılmasını ve reaktif, periyodik, önleyici ve proaktif bakımların çizelgelemelerini sağlayan faaliyetleri koordine eden, yöneten ve takip eden fonksiyonlar bütünüdür.

Bakım İşlemleri Yönetimi Faaliyet Modeli

(Maintenance Operations Management Activity Model)

Belirli bir bakım departmanının, departmanlar arasındaki bakım aktiviteleri ile otomasyon sistemlerini ya da manuel geçici veri alışverişlerini (kağıt araçlar) nasıl desteklediğine dair fikirler ortaya koymaktadır.

​

Her faaliyet için, veri değişimi ve sistem kullanıcıları/sahipleri tanımlanmaktadır. Ayrıca, hangi bölümlerin veya kişilerin faaliyetlerden sorumlu olduğu belirtilmektedir. Bu uygulamalar, verimlilik sorunları ve optimizasyon olanaklarının analiz edilmesini sağlamaktadır.

Bakım Yönetimi

(Maintenance Management)

Tesis içerisindeki ekipman ve diğer sermaye varlıklarını, amaçlarına uygun tutmak için gereken faaliyetlerin planlanması ve yürütülmesi anlamına gelir.

​

Üretim için uygunluklarının sağlanması ve periyodik ya da önleyici bakımlarının takibi süreçlerini yürütür. Ayrıca, acil sorunlara verilen yanıtları (alarmları) planlamak adına, ekipman ve araçları koruma faaliyetlerini de izler ve yönlendirir. Bakım yönetimi, sorunların teşhisine yardımcı olmak için geçmiş olayların veya sorunların kaydını da tutar.

BCPS

(Batch Process Control System)

Toplu İşlem Kontrol Sistemi

BCS

(Batch Control System)

Toplu Kontrol Sistemi (Batch Control System). Ayrıca bkz. ISA 88.

Belge Kontrolü

(Document Control)

Ürünlerin, işlemlerin, tasarımların ya da siparişlerin yönetimi ve dağıtım bilgisinin yanı sıra, çalışma koşullarının ruhsat beyannamelerinin toplanmasıdır. “Planlandığı gibi” ve “yapıldığı gibi” bilgilerini düzenleyebilme yetisiyle beraber, çalışma talimatları, tarifler, çizimler, standart operasyon prosedürleri, bölüm programları, toplu kayıtlar, mühendislik değişim bildirimleri, vardiyadan vardiyaya iletişim gibi üretim biriminde bulunması gereken kayıtları/formları kontrol eder.

​

Belge Kontrolü, talimatları işlemlere gönderir ve operatörlere gerekli verileri ya da cihaz kontrolü için gereken tarifleri sağlar. Ayrıca çevre, sağlık ve güvenlik yönetmeliklerinin ve düzeltici eylem prosedürleri gibi ISO bilgilerinin kontrolünü ve bütünlüğünü de içermekle birlikte, tarihsel verileri de depolar.

Bilgisayarlı Bakım Yönetim Yazılımı

(CMMS) (Computerized Maintenance Management Software)

Bilgisayarlı Bakım Yönetim Sistemi (Computerized Maintenance Management System) olarak da adlandırılmaktadır. Varlıkları yönetmeye, bakımlarını planlamaya ve iş emirlerini izlemeye yardımcı olan bir yazılımdır.

Bilgisayar Destekli Mühendislik

(CAE) (Computer-aided Engineering)

Tasarım unsurlarına ve mühendislik sürecine uygulanan bilgi teknolojileridir. Isı transferi, yapı, elektromanyetik, havacılık ve akustik analizi vb. her türlü performans sistemini kapsar.

Bilgisayar Destekli Proses Mühendisi

(CAPE) (Computer-aided Process Engineer)

Üretim ekipmanlarının ve belirli bir ürün veya ürün hattına ait üretim süreçlerinin (proseslerinin) tasarımına ve geliştirilmesine yardımcı olmak için oluşturulmuş yazılım sistemleridir.

Bilgisayar Destekli Süreç Planlaması

(CAPP) (Computer-aided Process Planing)

Bilgisayar entegrasyonlu üretim (CIM) ortamında, tasarım ve üretim arasındaki bağlantıdır. Sıklıkla üretim mühendisleri tarafından kullanılan CAPP; maliyet, teslimat süresi, ekipman elverişliliği, üretim hacmi, potansiyel malzeme değişikliği ataması ve test gereklilikleri gibi tahmini değişkenlere dayanarak, ürün imalatı planı geliştirilmesini sağlar.

Bilgisayar Destekli Tasarım

(CAD) (Computer-aided Design)

Parça listeleri ve diğer ilgili veriler de dahil olmak üzere; 2B ve 3B mühendislik spesifikasyonları, şablonlar vb. oluşturmak için kullanılan, son derece özelleşmiş grafik yazılımıdır.

Bilgisayar Destekli Üretim (CAM)

(Computer-aided Manufacturing)

Üretim sürecini otomatikleştirmek için kullanılan, son derece özelleşmiş bir yazılımdır. CAD/CAM sistemleri; ürünün tasarımını, üretim fazları boyunca entegre ve otomatize eder.

Bilgisayarla Tümleşik Üretim (CIM)

(Computer-integrated Manufacturing)

Üretim sürecinin kontrolü için bilgisayarların kullanması anlamına gelmektedir.

Bilgisayarlı Sayısal Denetimciler

(CNC) (Computerized Numeric Controllers)

CNC makineleri; makine araçları kullanım talimatlarını içeren programları okuyabilen, bilgisayar tabanlı araç denetleyicileridir. Bu sistemler, ham maddeleri belirli bir parçaya frezeler, keser veya cilalarken insan aksiyonu gerektiren adımların en aza indirilmesini sağlar.

Bilişsel Bileşenler

(Cognizant Components)

Parça numarası, revizyon numarası, seri numarası, satıcısı ve akıllı makineler tarafından uygun programları yükleyip parametrelerini ayarlamak için otomatik olarak tetiklenen yapılandırma bilgisi dahil olmak üzere, tanımlama bilgilerini yayınlayan RFID gibi akıllı etiketlere sahip materyal ve bileşenlerdir.

Birlikte Çalışılabilirlik

(Interoperability)

Birlikte Çalışılabilirlik ya da Birlikte İşlerlik, farklı sistem ve organizasyonların bir arada çalışabilme yeteneğine atıfta bulunan bir özelliktir.

Bitmiş Mallar

(FG) (Finished Goods)

Müşteriye gönderilmeye hazır olan ürünleri ifade eder.

BOE

(Bill of Equipment)

Donanım listesi.

BOL

(Bill of Lading)

Taşıma senedi.

BPR

(Business Process Reengineering)

İş Sürecinin Yeniden Yapılanması.

BTO

(Build to Order)

Sipariş geldikçe yapılan üretimi ifade eder.

Bulut Bilişim

(Cloud Computing)

Bu teknoloji, değer zinciri katılımcıları arasında çoklu iletişim hatları açıp, iş süreçlerinin entegrasyonunu sağlayarak; dağınık, uzamış, istikrarsız ve öngörülemeyen tedarik zincirlerini basitleştirme ihtiyacına cevap vermektedir.

Bulut Üretim

(Cloud Manufacturing)

IoT, SOA, Bulut Bilişim ve sanallaştırmayı kullanarak; üretimin, paylaşılması ve üzerinden gelir elde etmesini kolaylaştırmaktadır.

Büyük Veri

(Big Data)

Geleneksel veri tabanı yönetimi sistemleri ile masaüstü istatistik ve görselleştirme araçlarının kapasitesini aşan miktarlardaki veri koleksiyonu olarak ifade edilmektedir. Büyük veri; toplanan ve onaylanan, gösterge panoları ve varlık / ürün / süreç analitikleri için kullanılabilecek çok sayıda geçmiş ya da türetilmiş veri ve referansla ilişkili teknolojiyi tanımladığı için, üretim sistemlerinde önemli bir kavramdır.

​

Büyük veri analizi; tedarik zincirlerinde, fiziki varlıklarda ve tesis çalışanlarında operasyonel verimliliği, görünürlüğü ve kontrolü desteklemek adına üretimde kritik bir öneme sahiptir. Büyük veri analitiğinin gücünden yararlanmak, üreticilerin sadece trendleri analiz etmelerini değil, aynı zamanda gelecekteki satın alma döngüleri, ekipman ömrü ve kapasite dalgalanması gibi olayları tahmin etmelerini de sağlayacaktır.

 

C

CAS Numarası

(Chemical Abstracts Service Number)

Kimyasal Özetler Hizmetinin belli kimyasallara atadığı numaralardır.

CCOM

(Common Conceptual Object Model)

MIMOSA’nın Ortak Kavramsal Nesne Modelidir.

CCOM-ML

Ortak Kavramsal Nesne Modeli için gerekliliklerdir. Biçimlendirme dili olarak ifade edilmektedir.

CCR

(Capacity Constrained Resource)

Kapasitesi Kısıtlı Kaynak.

CPAS

(Collaborative Process Automation Systems)

İşbirlikçi Süreç Otomasyonu Sistemleri

CPFR

(Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment)

İşbirlikçi Planlama, Öngörü ve İkmal olarak açıklanmaktadır. CPFR, envanterin müşterek görünürlükle yönetilmesini ve tedarik zinciri boyunca, ürün ikmallerinin iş birliğiyle yapılmasını hedefler.

​

Tedarikçiler ve perakendeciler arasındaki bilgi paylaşımı ve planlamaya yardımcı olmakla birlikte, destekleyici bir sistem sayesinde müşteri taleplerini daha kolay karşılar. Envanterin ve gelecek gerekliliklerin mütemadiyen güncellenmesini sağlayarak, uçtan uca tedarik zinciri sürecini daha verimli kılar.

CPG

(Consumer Packaged Goods)

Paketli Tüketim Malları, Hızlı Tüketim Malları (Fast-Moving Consumer Goods) olarak da bilinir. Hızlıca satılan ve görece ucuza mâl olan ürünlerdir. Ambalajlı yiyecekler, içecekler, sabun ya da diş macunu gibi kişisel bakım malzemeleri, reçetesiz ilaçlar ve raf ömrü uzun olmayan diğer ürünler örnek olarak sayılabilmektedir.

CPM

(Collaborative Production Management)

İşbirlikçi Ürün Yönetimi (Collaborative Production Management), Operasyonel Mükemmellik adına farklı sistemleri tek çatı altında birleştirme yöntemidir.

CRIS

(Common Relational Info Schema)

Ortak İlişkisel Bilgi Şeması (Common Relational Info Schema).

CSR

(Customer Service Representative)

Müşteri Hizmetleri Temsilcisi (Customer Service Representative).

CTP

(Capable-to-Promise)

Söz Vermeye Müsait (Capable-to-Promise), şirketlerin talebi önceden kestirip, maksimum üretim ve kapasitelerine eşlemelerine yardımcı olan bir sistemdir. CTP kullanmak bir işin üretebilecekleriyle, müşterilerin talepleri arasında bir denge kurmasını sağlar.

Cihaz Geçmişi Kaydı

(DHR) (Device History Record)

21CFR820’den çıkan bir terimdir. Cihaz geçmişi kayıtları, spesifik bir ürünün ya da cihazın tüm üretim ve hizmet geçmişini içeren raporlardır.

​

DHR; cihazın, cihaz ana kaydına (asıl ürün ve proses tasarımı kaydı) göre üretildiğini gösteren kabul kayıtlarını da içermelidir.

 

D

DaaS

(Desktop as a Service)

Hizmet Olarak Masaüstü (DaaS), bir hizmet sağlayıcının kullanıcı başına abonelikle lisanslanan sanal masaüstlerini internet üzerinden son kullanıcılara sunduğu bir bulut bilgi işlemidir.

Dağıtım Kaynakları Planlaması

(DRP) (Distribution Resource Planning)

Tedarik Zinciri Yönetiminin öncülüdür.

Dağıtımlı Kontrol Sistemi

(DCS) (Distributed Control System)

Denetim unsurlarının; merkezi olmayan (beyindeki gibi), her bileşen alt-sisteminin bir ya da daha fazla kontrolör tarafından denetlendiği, sistemin içine dağılmış bir kontrol sistemi, işlemi ya da herhangi bir dinamik sistemdir. Ağlar bütün sistemi iletişim ve gözlem için bağlamaktadır.

​

DCS, birçok farklı endüstride gözlem ya da kontrol ekipmanları için kullanılan geniş bir terimdir.

Dağıtımlı Sayısal Kontrol

(DNC) (Distributed Numerical Control)

bkz. Doğrudan Sayısal Kontrol

DBR

(Drum-Buffer-Rope)

Davul-Tampon-İp (Drum-Buffer-Rope), Kısıtlar Teorisinden (Theory of Constrainst, ToC) alınan bir planlama ve çizelgeleme çözümü terimidir.

​

DBR’nin temel varsayımı, herhangi bir tesiste, tesisin genel üretimini kontrol eden bir adet ya da sınırlı sayıda kaynak bulunur. Bu, diğer tüm kaynakların hızını belirleyen “davul”dur. Sistemin üretimini maksimize etmek için, planlama ve yürütme adımları, ipe benzer bir mekanizmayla davulu işletmeye, onu “zaman tamponları”nın kullanımı sırasında doğabilecek bozulmalara karşı korumaya ve diğer tüm kaynak ve kararları davulun aktivitelerine göre senkronize etmeye ya da ikincilleştirmeye odaklanır.

DCOR

(Design Chain Operations Reference)

Tasarım Zinciri İşlemleri Referansı (Design Chain Operations Reference) modelidir.

DDSN

(Demand-driven Supply Network)

Talep Odaklı Tedarik Ağı (Demand-driven Supply Network). Küresel dağıtımlı tedarik zincirleri için kullanılan bir Gartner Group açıklamasıdır.

Değişim Yönetimi

(CM) (Change Management)

Bireylere, ekiplere, üretime, yazılıma ve organizasyonlara uygulanacak değişimlere dair yapısal yaklaşımdır.

Dijital İkiz

(Digital Twin)

Belirli bir varlığın, tasarım detayları ve mühendislik modelleri de dahil olmak üzere, geometrisini, malzemesini, bileşenlerini ve davranışlarını açıklayan dijital modelidir. Daha da önemlisi, temsil ettiği spesifik fiziksel varlığa özgü olan yerleşik ve operasyonel veriyi de içerir.

​

Örneğin, bir uçak için dijital ikiz, uçağın kuyruk numarasına karşılık gelen fiziksel ürün birimi tanımlayıcısıyla tanımlanacaktıdır. Uçağın dijital ikizindeki veriler, uçağın 3B modellerinden çıkarılan kuyruk numarasına özgü geometri, üretim döngüsü sırasında yapılan mühendislik değişiklikleri, malzeme özellikleri, muayene, işletme ve bakım verileri, aerodinamik modeller ve herhangi bir sorun nedeniyle orijinal tasarımdan farklılaşması onaylanmış ya da geçici çözüm üretilmiş spesifik ürün birimlerini de içerir.

Dijital İmza

(Digital Signature)

Bir kişinin kimliğinin, kullanıcı doğrulama işlemleri yapmak için bir forma eklenmiş, şifreli halidir.

Dijital İş Parçacığı

(Digital Thread)

Modern tasarımı, üretimi ve ürün destek süreçlerini entegre eden ve çalıştıran dijital iletişimler bütünüdür. Dijital iş parçacığı, tasarım mühendisliğinde başlayan ve ürün değer zincirindeki çokça departmandan ve tedarikçiden geçen ürün ve süreç tanımlarını da içerir. Gelişen standartlar, anlamsal olarak zengin ve makine tarafından okunabilen ürün üretim bilgileriyle geliştirilmiş 3B geometrik modeller sunmaktadır. Ancak, tedarik zincirini daha yüksek seviyeli montajlara ve ürünlere taşıyacak bileşen bilgisine sahip, çift yönlü bir Dijital İş Parçacığı talebi de vardır.

Dijital Üretim

(Digital Manufacturing)

Daha fazla görünürlük, verimlilik, kalite ve müşteri hizmeti için, üretim değer zincirinden dijital iş parçacığı sistem ve işlemlerine, tasarımdan kaynak kullanımı, üretim ve sürdürülebilirliğe kadar dijital teknolojilerin uygulanmasıdır.

Dinamik Sonlu Çizelgeleme

(Dynamic Finite Scheduling)

Sürekli olarak güncellenen üretim katı çizelgesi ve olayların ne zaman, nerede gerçekleşmesi gerektiğinin gerçek zamanlı gönderimi. Bkz. Sonlu Kapasite Çizelgelemesi

DM

(Dimension Models)

Boyut Modelleri (Dimension Models). Çevrimiçi sorgulamalar ve Veri Ambarı araçları için optimize edilmiş bir veri tabanı yapısıdır ve bulgular (fact) ile boyutlardan (dimension) oluşur. Bulgular, her zaman olmasa da genellikle toplanan sayısal değerlerdir. Boyutlar da bulguları tanımlayan hiyerarşiler ve tanımlar grubudur. Örneğin satış miktarı bir bulgudur; zaman damgası, ürün, kayıt, dükkan vb. boyutun unsurlarıdır.

DMAIC

(Define, Measure, Analyze, Improvement, Control)

Altı Sigma Kavramı; Tanımla, Ölç, Analiz et, Geliştir, Kontrol et. İş süreçlerini ve tasarımlarını geliştirmek, optimize etmek ve stabilize etmek için kullanılan, veri tabanlı bir iyileştirme döngüsüdür.

DMS

(Document Management System)

Belge Yönetimi Sistemi (Document Management System), belgeleri takip etmek, yönetmek, depolamak ve aynı zamanda da kağıt kullanımını azaltmak için kullanılan bir sistemdir. Büyük bir kısmı, yaratılan farklı versiyonları ve kullanıcılar tarafından yapılan değişikliklerin kaydını da tutar (geçmiş takibi). Dijital belgelerin yönetimi söz konusu olduğunda, bu tür sistemler bilgisayar programı tabanlı olmaktadır.

Doğrudan Sayısal Kontrol

(DNC) (Direct Numerical Control)

Dağıtılmış Sayısal Kontrol olarak da bilinen DNC, CNC makine aygıtlarını ağla bağlamak için kullanılan yaygın bir üretim terimidir. Bazı CNC makine kontrolörlerinde, kullanılabilir hafıza, şekillendirme programları için fazla küçüktür (mesela karmaşık yüzeyleri şekillendirmek için), bu durumda program ayrı bir bilgisayarda depolanır ve her seferinde bir blok olacak şekilde doğrudan makineye gönderilir. Eğer bilgisayar birden fazla makineye bağlıysa, programları makinelere istenen şekilde dağıtabilmektedir.

Döngü Süresi

(Cycle Time)

Bir üretim hattında başarılı birimler üretmek için gereken süredir. Şirket ve müşterisi tarafından tanımlanan, bir işlemin başından sonuna kadar geçen toplam süre olarak da tanımlanabilmektedir.

Döngü süresi, bir birimin sonuca yaklaşırken geçirdiği işlem süresini ve bir sonraki eylem için beklerken harcanan süreyi de kapsar.

DRP

Bkz. Dağıtım Kaynakları Planlaması

DSS

(Decision Support System)

Karar Destek Sistemi (Decision Support System), işyerlerine özgü karar alma aktivitelerini destekleyen bir bilgi sistemidir. DSS, (genelde orta ya da daha yüksek yönetimi olan) bir şirketin; yönetim, operasyon ve planlama kısımlarına hizmet eder. Bununla birlikte, yapılandırılmamış ya da yarı-yapılandırılmış karar problemleri gibi durumlarda, insanların önceden kolay kolay tespit edilemeyen ya da hızla değişen sorunlar karşısında karar almalarına yardımcı olur. Karar destek sistemleri tamamen bilgisayar tabanlı ya da insan gücüyle çalışabildiği gibi, ikisinin bir kombinasyonuyla da çalışması mümkündür.

Duruma Dayalı Gözlemleme

(CBM) (Condition-based Monitoring)

Gözlemlenen duruma dayanarak bir arızanın gelişip gelişmeyeceğini belirlemek için, ekipman parametrelerini gözlemleme sürecidir.

Duruma Dayalı İşleyişler

(CBO) (Condition-based Operations)

Varlık ve süreç parametrelerini gözlemleyerek işleyişi geliştirme anlamına gelmektedir.

Düzeltici ve Önleyici Eylemler

(CAPA) (Corrective and Preventive Actions)

Düzeltici Eylem Önleyici Eylem olarak da bilinmektedir ve İyi Üretim Uygulamaları (GMP) içindeki bir kavramdır. CAPA, meydana gelmelerini (önleyici eylem) ya da tekrarlanmalarını önlemek için (düzeltici eylem) aykırılıkların (hataların ve/veya sapmaların) sistematik incelemesine odaklanır. Düzeltici ve koruyucu eylemlerin etkili olduğundan emin olmak için, gerçekleştirilecek eylemleri tanımlamada hatalı durumun sistematik olarak araştırması esastır.

​

CAPA, genel kalite yönetimi sisteminin (QMS) bir parçasıdır. Sorun tespiti, düzeltici eylem talebi, temel neden analizi ve sonlandırma/çözümlemenin yanı sıra eylemin etkililiğinin ölçümüyle de ilgili bir iş sürecidir. CAPA, var olan uyumsuzluğun, hatanın ya da diğer istenmeyen durumların tekrar yaşanmasını önlemek amacıyla yapılan eylemler bütünüdür.

 

E

E-CRM

Elektronik-CRM, yani Müşteri İlişkileri Yönetimidir.

E/E/PES

Elektrik / Elektronik / Programlanabilir Elektronik Güvenlikle İlgili Sistemlerdir. IEC 61508 adıyla da bilinmektedir ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu tarafından yayınlanan ve güvenlikle ilgili sistemler olarak adlandırılan otomatik koruma sistemlerinin nasıl uygulanacağı, tasarlanacağı, yerleştirileceği ve sürdürüleceğiyle ilgili yöntemlerden oluşan uluslararası bir standarttır.

EAI

(Enterprise Data Warehouse)

bkz. Kurumsal Uygulama Entegrasyonu.

EAM

(Enterprise Asset Management)

bkz. Kurumsal Portföy Yönetimi.

ECO

(Engineering Change Order)

bkz. Teknik Değişiklik Sırası.

EDDL

(Electronic Device Description Language)

Elektronik Cihaz Tanımı Dili (Electronic Device Description Language). Bir işletim sisteminde, cihaz durumu, teşhis verileri ve yapılandırma ayarları gibi ekipman parametrelerinin ve akıllı saha yerleştirmesinin, dijital iletişim özelliklerini tanımlamakta kullanılan metin tabanlı bir dildir.

EDI

(Electronic Data Interchange)

Elektronik Veri Değişimi (Electronic Data Interchange), işyerlerinde eskiden kağıt üzerinde yapılan sipariş formu ve faturalama gibi işlemlerin, elektronik olarak yapılmasıdır. EDI için getirilen teknik standartlar, tarafların bu tarz işlemleri özel ayarlamalar yapmalarına gerek kalmadan gerçekleştirebilmesini kolaylaştırmaktadır.

EDMS

(Electronic Document Management System/Software)

Kurumsal Belge Yönetimi Sistemi ya da Elektronik Belge Yönetimi Sistemidir (EBYS).

EDW

(Enterprise Data Warehouse)

Kurumsal Veri Ambarı (Enterprise Data Warehouse), veri analizi ve raporlama için kullanılan bir sistemdir. İş zekasının ana bileşenlerinden biri olarak kabul edilir. EDW (ya da DW), bir ya da daha fazla farklı kaynaktan gelen entegre verilerin merkezi havuzudur. İşletme genelindeki çalışanlar için analitik rapor yaratmada kullanılan güncel ve geçmiş veriyi tek bir yerde depolar.

EH&S

(Environmental Health and Safety)

Kurumların yürüttüğü çevre sağlığı ve güvenliği çalışmalarıdır.

Ekonomik Sipariş Miktarı

(EOQ) (Economic Order Quantity)

Bireysel sipariş kaynaklı maliyetleri, envanter taşıma maliyetleri ile dengelemeye çalışan çok boyutlu bir modeldir. Yıllık talebin kök iki katının sipariş maliyetiyle çarpımını, envanter taşıma maliyetinin (yüzde olarak) birim maliyetle çarpımına bölerek elde edilmektedir.

Elektronik Çalışma Talimatları

(EWI) (Electronic Work Instructions)

Kağıt tabanlı yöntemin aksine, öğrenmeyi daha etkileşimli ve keyifli hale getirmek için; videolar, görüntüler ve 3D görselleştirme ve simülasyon yazılımı şeklindeki görsel araçlardır.

Elektronik Tasarım Otomasyonu

(EDA) (Electronic Design Automation)

Elektronik Bilgisayar Destekli Tasarım olarak da adlandırılmaktadır. Baskılı devre kartları ve entegre devreler gibi sistemleri tasarlamak için kullanılan bir yazılım aracıdır.

Elektronik Toplu Kayıt

(EBR) (Electronic Batch Record)

Üretilen her partiye mahsus üretim verisini ortak bir belgede toplama yöntemi. Belge; kullanıcı tarafından elle girilen veriyle, önceden tanımlı veri kaynaklarından kurtarılan verilerin, otomatik olarak girilmesiyle tamamlanır.

Elektronik Veri Takası

(EDI) (Electronic Data Exchange)

Yapılandırılmış verinin, anlaşmaya varılmış bir mesaj standartı vasıtasıyla, bir bilgisayar sisteminden diğerine insan müdahalesi olmaksızın aktarımıdır.

En İyi Uygulamalar

(Best Practices)

Tekrar eden prosedürler yoluyla zaman içinde çok sayıda insana kendini kanıtlamış, bir görevi en verimli (en az çabayla) ve en etkili (en iyi sonuçlarla) şekilde tamamlayacak yol olarak ifade edilmektedir.

Endüstri 4.0

(Industry 4.0)

Nam-ı diğer Industrie 4.0, Alman üretiminde verimliliği ve rekabeti geliştirme hedefiyle Almanya’da ortaya çıkmıştır. Ancak, o zamandan beri tüm dünyada üretimde otomasyon ve veri takasının güncel trendlerini temsilen kullanılmaktadır.

Endüstriyel Haberleşme Protokolleri

(Fieldbus)

Gözden geçirilmiş, istisnai veya yoklamalı olay temelinde, endüstriyel ekipmanı hem denetleyicilerle hem de eş düzeydeki cihazlarla bağlamaya yarayan dijital bir ağ olarak nitelendirilmektedir.

Endüstriyel Nesnelerin İnterneti

(IIoT) (Industrial Internet of Things)

Nesnelerin İnterneti, olay odaklıdır ve kendi kendini iyileştiren bir sistemin aktif katılımcısı olmak adına, her cihaza -akıllı telefonlardan, akıllı raflara ya da sensörlü otomasyon kontrollerine- yetki verir .

Envanter Operasyonları Yönetim Modeli

(Inventory Operations Management Model)

Bu model, spesifik bir ambarın faaliyetlerini ve o ambarın otomasyon sistemleri ve manuel veri takasları (yani kağıt üzerinden) tarafından nasıl desteklendiğini analiz eder. Her bir faaliyetten hangi departmanların ya da kişilerin sorumlu olduğunu tanımlar, veri takasını nitelendirir ve sistem kullanıcılarını/sahiplerini listeler.

EPCM

(Engineering Procurement & Construction Management)

Mühendislik, Tedarik ve İnşaat Yönetimi (Engineering Procurement & Construction Management).

EPE

(Equipment Procedural Elements)

Ekipmanların Prosedür Unsurları (Equipment Procedural Elements).

Esnek Üretim Sistemi

(Flexible Manufacturing System)

İsteğe özel üretim gerekliliklerine (örneğin sipariş büyüklüğü 1 olan üretim için), tedarik ve taleplerdeki değişikliklere hızlıca tepki verebilen, esnek olabilen bir üretim sistemidir.

 

F

FAT

Fabrika Kabul Testi (Factory Acceptance Testing), montaj işlemi sırasında ve sonrasında ekipmanın tasarım özelliklerine uygun olarak yapıldığını ve çalıştığını doğrulayarak ekipmanları değerlendiren bir süreçtir.

FIFO

İlk Giren İlk Çıkar (First In Fırst Out) için bir kısaltma olan FIFO, en eski (ilk) girdinin ya da sıranın “baş”ındakinin ilk olarak işlendiği, veri arabelleğini organize etmek ve yönlendirmek için kullanılan bir yöntemdir.

FMEA

bkz. Hata Türleri ve Etkileri Analizi.

FMECA

FMEA’nın Hata Türleri, Etkileri ve Kritiklik Analizi (Failure Mode, Effects and Criticality Analysis) olarak adlandırılan uzantısı.

 

G

Geriye Doğru Çizelgeleme

Bir üretim çizelgesi oluşturmak için; gereken teslim zamanından geriye dönülerek, belirlenen zamanı karşılayacak şekilde başlangıç zamanına doğru gidilmesi yöntemidir.

Gıda ve İlaç İdaresi

(FDA) (Food and Drug Administration)

Amerika Birleşik Devletleri Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığı tarafından; ABD’de üretilen ya da satılan gıdaların, besin takviyelerinin, ilaçların, aşıların, biyolojik tıbbi ürünlerin, kan ürünlerinin, tıbbi cihazların, radyasyon yayan cihazların, veterinerlik ürünlerinin ve kozmetik ürünlerinin güvenliğini düzenlemek ve denetlemekten sorumlu bir devlet kurumudur.

​

H

HAACP

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis and Critical Control Points).

Hata Türleri ve Etkileri Analizi

(FMEA) (Failure Modes and Effects Analysis)

Olası sorunları hafifletmenin ve ürünün ya da sistemin kalitesini artırmanın daha kolay olduğu erken aşamalarda, kalite ve güvenilirlik problemlerini analiz etmek için kullanılan bir metodolojidir.

​

FMEA olası hata türlerini tanımlar ve ürün ya da sistem operasyonu üzerindeki etkilerini belirler. Daha sonra da hataları azaltmak için eylemler tanımlar. İlk ve en önemli adım neyin yanlış gidebileceğini öngörmektir, ardından da hataları ciddiyetine ve olma ihtimaline göre sınıflandırmaktadır. Hata türlerini tespit etmek, geliştirme takımının minimum çaba ve kaynak tüketimiyle o hataları dışarıda bırakarak tasarım yapabilmesini sağlar (böylece geliştirme zamanı ve masrafı düşmüş olur). FMEA, üretim endüstrilerinde ürün yaşam döngüsünün farklı aşamalarında sıkça kullanılmaktadır.

HAZOP

Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması (Hazard and Operability Study).

HCS

Karma Kontrol Sistemleri (Hybrid Control Systems).

HMI

İnsan Makine Arayüzü (Human Machine Interface). Ayrıca Adam-Makine Arayüzü (Man-Machine Interface, MMI) ya da Kullanıcı Arayüzü (User Interface, UI) olarak da bilinmektedir.

HSE

Sağlık, Güvenlik ve Çevre (Health, Safety and Environment).

 

I

IaaS

(Infrastructure as a Service )

Hizmet Olarak Altyapı (IaaS), internet üzerinden sanallaştırılmış bilgi işlem kaynakları sağlayan bir bulut bilişim biçimidir. IaaS, hizmet olarak yazılım (SaaS) ve hizmet olarak platform (PaaS) ile birlikte bulut bilişim hizmetlerinin üç ana kategorisinden biridir.

IDEFO

İşlev Modellemesi için Entegrasyon Tanımı (Integration Definition for Function Modeling). Analiz, geliştirme, yeniden yapılandırma ve bilgi sistemlerinin entegrasyonu, iş süreçleri ya da yazılım mühendisliği analizleri için işlevsel bir modelleme dili sunan üretim fonksiyonlarını tanımlamak adına kullanılan işlev modellemesi metodolojisidir.

​

IDEF0 da yazılım mühendisliği alanında IDEF modelleme dilleri ailesinin bir parçasıdır ve işlevsel modelleme dili Yapısal Çözümleme ve Tasarım Tekniği (Structured Analysis and Design Technique, SADT) üzerine kuruludur.

IEC

Uluslararası Mühendislik Konsorsiyumu (International Engineering Consortium) ya da Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (International Electrotechnic Commission).

IEC 61131-3

Programlama dilleriyle ilgilenen ve iki grafik, iki de metin bazlı PLC programlama dili standardı tanımlayan IEC 61131’in 3. bölümüdür.

IEC 61508

Elektrikli ve/veya elektronik elemanlardan oluşan sistemlerin, işlevsel güvenliği için oluşturulmuş standarttır.

IEC 61511

Endüstriyel bir sürecin güvenliğini, cihazlar aracılığıyla sağlayan sistem mühendisliği uygulamalarını ortaya koyan teknik bir standarttır.

IEC 62443

ISA/IEC 62443, endüstriyel otomasyon ve kontrol sistemleri için güvenliği kapsayan ISA’in yeni bir standart serisidir.

IHS

Endüstriyel Sağlık ve Güvenlik (Industrial Health and Safety).

IL

Talimat Listesi (Instruction List), IEC 61131-3 standardı tarafından desteklenen beş dilden biri.

IMS

Envanter Yönetimi Yazılımı (Inventory Management Software).

INV

Envanter (Inventory).

IOM

Envanter Operasyonları Yönetimi (Inventory Operations Management)

IPEC

Başlat, Planla, Yürüt, Kontrol Et (Initiate, Plan, Execute and Control). Bir proje yönetiminin ana faaliyetleridir.

IQ

Kurulum Yeterliliği (Installation Qualification) testidir.

ISA-5.5

ISA-5.5-1985 İşlem Ekranları için Grafik Semboller (Graphic Symbols for Process Displays).

ISA-84

Proses endüstrileri için güvenlik cihazlı sistemlerin uygulanışını konu alan uluslararası standarttır.

ISA-88

bkz. ANSI/ISA-88.

ISA-95

bkz. ANSI/ISA-95 ISA Standartları Projesi 95. İşletme ve üretim entegrasyonu için standartları tanımlayan bir Enstrümantasyon, Sistem ve Otomasyon Topluluğu Fikir Birliği Komitesidir.

ISO

Uluslararası Standartlaştırma Organizasyonu (International Organization for Standardization).

ISO 14000

ISO Çevre Yönetimi Standartları. Şirketlerin işlemlerinin doğaya verdiği zararı en aza indirgemeye yardımcı olan bir çevre yönetimi standardıdır.

ISO 15926

Bilgisayarlar ve sistemler arasında veri entegrasyonu, paylaşımı, takası ve el değiştirmesi standardıdır.

ISO 9000

ISO Kalite Yönetimi Standartları (Quality Management Standarts). Kalite yönetimi sistemleri için bir standartlar ailesidir.

ISPE

Uluslararası İlaç Mühendisliği Topluluğu (International Society for Pharmaceutical Engineering).

 

İ

İleri Planlama ve Çizelgeleme

(APS) (Advanced Planning and Scheduling)

Talebi en iyi şekilde karşılamak adına verilen kısıtlamalar içinde, hammadde ve üretim kapasitesini tahsis eden üretim yönetimi sürecidir. APS özellikle, daha basit planlama yöntemlerinin çakışan öncelikler arasındaki karmaşık ödünlerin üstesinden gelemediği ortamlar için uygundur.

İleri Robotik

(Advanced Robotics)

Geliştirilmiş duyular, beceriler ve zekayla donatılmış yeni bir robot sınıfıdır. Bu robotlar deneyimlerinden öğrenebildikleri için, görevlerini önceden programlama yapmadan gerçekleştirebilirler. Sensörleri, çevrelerinden haberdar olmalarını sağlar ve bu etraflarındaki insanlar için daha güvenlidir.

İleri Süreç Denetimi

(APC) (Advanced Process Control)

Endüstriyel süreç denetimi sistemlerinde kullanılan çok çeşitli teknik ve teknolojiler bütünüdür.

İleri Üretim Araştırması

(AMR) (Advanced Manufacturing Research)

AMR artık Gartner’ın bir parçasıdır.

İlk Geçiş Verimi

(First Pass Yield)

Önceki işlere göre, incelemeleri iyi bir sonuçla geçen işlemin sonuç yüzdesi. Bireysel işlem bölgelerinin verimliliğinin bir ürünüdür.

İnsan Makine Arayüzü

(HMI) (Human Machine Interface)

Bir üretim ya da proses kontrol sisteminde kullanıcı arayüzü olarak davranan bir yazılım/donanım sistemi. Endüstriyel kontrol ve gözlem sisteminin grafik tabanlı bir görselleştirmesini sunabilir. Ayrıca adam-makine arayüzü (MMI) ya da kullanıcı arayüzü (UI) olarak da bilinmektedir.

İrsaliye

(Dispatch List)

Bir iş merkezi için, teslim tarihi, kritik oranı ve diğer birtakım hususları baz alarak, siparişleri üretilme sıralarına göre dizen üretim önceliği çizelgesidir.

İş Etmenleri

(Business drivers)

İşletmenin, stratejisinin başarılı olması için iyi olması gereken unsurlardır (kritik başarı faktörleri olarak da adlandırılır).

İş Gereksinimleri Belgesi

(BRD) (Business Requirements Document)

Bir uygulamayı veya sistemi işletme faydası açısından tanımlayan bir gereksinim beyannamesidir. Ayrıca bir kullanıcı gereksinim beyannamesine (URS) alternatif veya ek olarak kullanılır.

İş Hizmetleri

(SOA Katmanı) (Business Services, SOA Layer)

SOA mimarisinin bir unsurudur. Bu, temel IT sistemlerine “öncülük” eden hizmetleri içeren, entegrasyon katmanının üstündeki soyutlama katmanıdır. Bu hizmetler SOA içinde çalışmakta ve iş uygulamalarını saran Web Hizmeti Tanımlama Dili (WSDL) kullanarak temsil etmektedir. İş hizmetleri, İş Süreci Şablonları tanımında açıklanan bileşik üretim uygulamalarının birleşimi için yapı taşları olduğundan, üretim sistemleri entegrasyonu için önemlidir.

İş Nesnesi Belgeleri

(BOD) (Business Object Documents)

AGIS tarafından sağlanan genel XML mesaj yapısı, aşağıdaki yeniden kullanılabilir bileşenlere dayanan bir mesaj mimarisi sağlar:

• İsimler, ortak bir iş nesnesini tanımlar ve tüm isimler tarafından paylaşılan, temel yapı taşları olan bileşenlerden oluşur.

• Fiiller, isme uygulanan işlemi tarif eder.

İş Performansı Yönetimi

(BPM) (Business Performance Management)

İşletmelerin stratejik hedefleri tanımlamasına ve sonrasında bu hedeflere göre performansı ölçmesine ve yönetmesine yardımcı olan, teknoloji destekli bir dizi yönetimsel ve analitik süreç. Temel BPM süreçleri, stratejiyle bağlantılı temel performans göstergelerinin finansal ve operasyonel planlamasını, konsolidasyon ve raporlamasını, iş modellemesini, analizini ve izlenmesini içerir.

​

BPM, çeşitli kaynaklardan gelen verilerin birleştirilmesini, sorgulanmasını ve analiz edilmesini, ardından da sonuçlarını uygulamaya geçirilmesini içerir. Daha iyi geri bildirim döngüleri oluşturarak, süreçlerin iyileştirilmesini sağlar. Sürekli ve gerçek zamanlı incelemeler, sorunları büyümeden önce tanımlamaya ve gidermeye yardımcı olabilir.BPM, şirketlerin, proje ve çalışanlarının operasyonel hedeflere karşı verimliliğini izlemelerine yardımcı olan temel performans göstergeleri (KPI'lar) sunar. MESA, üretim süreçleri için performansı ölçmek adına “MESA Fark Yaratan Ölçüler” adıyla bir ölçü seti oluşturmuştur.

İş Süreci Modelleme Formülü

(BPMN) (Business Process Modeling Notation)

Üretimde uygulanabilir iş süreçlerini temsil eden bir İş Süreci Modellemesi standardıdır. Aynı zamanda endüstri standartları içindeki iş süreçlerini de temsil etmektedir.

İş Süreci Modellemesi

(BPM) (Business Process Modeling)

Bir şirketin iş süreçlerinin analizi ve şematik çizimi olan BPM; genellikle süreç verimliliğini ve kalitesini artırmak isteyen, iş analistleri ve yöneticileri tarafından gerçekleştirilir.

​

BPM tarafından belirlenen süreç iyileştirmeleri, bilgi işlem teknolojisinin dahil edilmesini gerektirebilir veya gerektirmeyebilir, ancak bu durum bir süreç yöneticisi yaratarak iş sürecinin modellenmesi ihtiyacına dair yaygın bir çözümdür. Üretim sistemlerinde, BPM modele de üretim sürecinin kendisine de uygulanabilir, böylece hem analizi hem de süreç kontrolü desteklenmiş olur.

İş Süreci Şablonları

(SOA Katmanı) (Business Process Templates, SOA Layer)

SOA mimarisinin bir unsurudur. İş süreci katmanı, bileşik uygulamalar yaratmak için iş hizmetleri katmanındaki hizmetleri bir araya getirerek, yaratılan iş süreçlerini içerir.

​

Bileşik uygulamalar, SOA içinde uygulama geliştirmesi yapmanın yeni bir yoludur. Bileşik uygulamalar, üretim sistemlerinde ve “Üretim 2.0” bakış açısından önemlidir, çünkü hem üretim tesislerinde hem de işletme uygulamalarındaki kapasiteleri, kullanım senaryoları uygulamak için yaratılabilirler.

İş Zekâsı

(BI) (Business Intelligence)

Veriye erişim sağlamak, veriyi analiz etmek, depolamak ve toplamak için kullanılan uygulama ve teknolojiler kategorisidir.

İşbirlikçi ya da Güncel İyi Üretim Uygulamaları

(cGMP) (Collaborative, or Currently, Good Manufacturing Practices)

Gıda ve eczacılık ürünlerinin kalite kontrol testleri ve üretiminin yönetimi ve devlet kontrollerine dair dünya çapında kullanılan bir terimdir.

İşbirlikçi Üretim

(Collaborative Manufacturing)

Bir üretim şirketinin içinden; tedarikçilerine, müşterilerine ve ortaklarına uzanan, uçtan uca işi ve tedarik zinciri sürecini düzene sokup, alınacak kararlar için daha kapsamlı ve tutarlı bir bilgi sunan, bireyler ve organizasyonlar için ortak faydaya dayalı bir stratejidir.

İşgücü Yönetimi

(Labor Management)

Kalifiyelerine, çalışma biçimlerine ve iş ihtiyaçlarını baz alarak, personel kullanımını vardiya sırasında takip etme ve yönetme olarak açıklanmaktadır.

​

Personelin en yeni zaman dilimindeki durumunu verebilir. Zaman ve katılım rapor ile sertifika takibini içermekle birlikte, malzeme hazırlığı ya da araç gereç odasındaki işler gibi dolaylı aktivitelerin takibini de yapabilir. Optimal atamaları belirlemek için kaynak tahsisiyle etkileşim de kurabilmektedir.

İşletmeden Tüketiciye

(B2C) (Business to Consumer)

İnternette, e-ticaretin perakende kısmını anlatmak için kullanılan en yaygın terimdir. Ancak, B2C aynı zamanda toptancılarla birlikte, üretimin ve nakliyenin doğrudan tüketiciye gitmesini sağlayan fabrikadan halka satış sözleşmelerine katılmış üreticiler için de geçerlidir.

İşletmeden Üretime Biçimlendirme Dili

(B2MML) (Business to Manufacturing Markup Language)

Dünya genelinde IEC/ISO 62264 olarak bilinen ANSI/ISA-95 standart ailesinin bir XML uygulamasıdır. B2MML, veri modellerini ISA-95 standartlarında uygulayan Dünya Çapında Web Konsorsiyumu’nun (World Wide Web Consortium) XML şemasını kullanarak yazılan XML şemaları setidir. B2MML, ANSI/ISA-95.00.02-2001’in eksiksiz bir uygulamasını sağlar.

​

Bölüm 1 ve Bölüm 2’deki tüm nesne modelleri ve nesneler B2MML’de uygulanmıştır. B2MML, ANSI/ISA-95.00.02-2001 ile aşağıdaki şekilde uyum sağlar;

​

• tB2MMl, ANSI/ISA-95.00.01-2000 Madde 7’de tanımlanan terminolojiyi kullanır.

• tB2MML, ANSI/ISA-95.00.02-2001 Madde 4’te tanımlanan özellikleri kullanır.

• tB2MML’in hiyerarşik yapısı, unsur isimleri ve özellik isimleri kısmen ANSI/ISA-95.00.02-2001’deki nesne modelleri, nesneler ve özelliklerle uyumludur. Kısmi uyumluluk, WBF şemalarında kullanılan önerilerin yanı sıra, Dünya Çapında Web Konsorsiyumu’nun XML şema önerileri tarafından getirilen kısıtlamalardan kaynaklanmaktadır.

İşletmeden İşletmeye

(B2B) (Business to Business)

İşletmeden tüketiciye (Bkz. B2C) veya işletmeden hükümete (B2G) yapılan elektronik ticaretin aksine, işletmeler arasındaki elektronik ticaret işlemlerini tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.

İşlevsel Dağılım Yapısı

(FBS) (Functional Breakdown Structure)

Kapsamlı bir görevi yerine getirmesi için ele alınan her bir işlevin, yapılandırılmış ve modüler şekilde dağıtılmasıdır. Ayrıca görevin herhangi bir altkümesi için de kullanılmaktadır. İş dağılımı yapısının (WBS) aksine, FBS işlev odaklı bir ağaçtır, ürün odaklı değil.

İyi Üretim Uygulamaları

(GMP) (Good Manufacturing Practices)

Gıdaların, ilaçların ve tıbbi cihazların, üretim ve kalite kontrol yönetimi ile denetimi için dünya çapında kullanılan terimdir. GMP'ler, üretimin bir ürünün kalitesini hangi açılardan etkileyeceğini özetleyen rehberlerdir.

 

J

 

K

Kaizen

Gelişim anlamındaki Japonca terim; herkesi -yöneticileri ve çalışanları- kapsayan sürekli gelişimi ifade eder.

Üretimde Kaizen ise; makinelerde, işgücünde ve üretim yöntemlerinde fazlalığı bulup çıkartmakla ilişkilendirilir.

Kanban

Yalın ve tam vaktinde üretimle alakalı bir kavramdır. Kanban bir aksiyonu tetiklemek için kullanılan sinyal sistemidir. Tarihsel olarak bir nesneye olan ihtiyacın sinyalini vermek için kartlar kullanılmaktadır. Ancak, plastik işaretleyiciler (Kanban kareleri), toplar (çoğunlukla golf topları), boş el arabası gibi araçlar ya da zemindeki bir konum; hareketi, üretimi ya da fabrikadaki bir birimin tedariğini tetikleyebilir.

Kanonik Model

(Canonical Model)

İyi tanımlanmış bir standart tanımını, bu durumda takas edilen verileri temsil eden standart tanımı izler. Üretime uygulanabilirlikte, operasyonel veri depoları için ya da işletme içindeki sistemler arasında depolanan veya değiştirilen üretim bilgilerinin temsilini normalleştirmek adına, bilgi entegrasyonu için genellikle kanonik bir model tanımlamak istenir. ISA-95 gibi standartlar bu tarz bilgi modelleri için temel olarak kullanılmaktadır.

Kapasite Planlaması

(Capacity Planning)

Kapasite Gereklilikleri Planlaması olarak da adlandırılmaktadır. Bir organizasyon için, verilen talep ölçüleri içinde (üretim çizelgesi gibi) üretim gerekliliklerini belirleme sürecidir.

Karma İşlem

(Hybrid Process)

Sürekli, parti halinde ve kesikli üretimin bir kombinasyonu olarak tanımlanmaktadır (örneğin; bir meyve suyu üretmek ve satış için ambalajlamak).

Katmanlı Üretim

(Additive Manufacturing)

3B yazıcılar. Tek bir üretim adımında, özellikle karmaşık geometrilerden veya ürünleri birden fazla malzemeden oluşan üreticilere destek sağlamaktadır. Bununla birlikte, yüksek düzeyde özelleştirilmiş ürünler için de daha verimli üretim süreçleri vaat etmektedir.

Kaynak Listesi

(BOR) (Bill of Resources)

Satılabilir bir ürünü tamamlamak için gereken kaynakların (iş gücü gibi) bir listesidir. BOR, kritik kaynakları vurgulayarak üretim kaynak planlamasında (MRP II) ve kurumsal kaynak planlamasında (ERP) işleri öncelik sıralamasına koymak ve çizelgeye oturtmak için yapılan kapasite planlamasında kullanılmaktadır.

Kesikli Süreç

(Discrete Process)

Üretilen münferit ürünlerin, kolayca tanımlanabildiği bir üretim sürecidir (örneğin; bir cep telefonu, pil, tıbbi aygıt).

Kesikli Üretim

(Discrete Manufacturing)

Genellikle münferit, ayrı birim üretimi, düşük birim hacmi, yüksek ürün karmaşıklığı, değişken teslim süreleri olan ve stoktan ziyade siparişe göre üretim ile karakterize edilen üretim ortamıdır.

Kesinti

(Downtime)

Ekipmanların tamire ihtiyaç duymasından dolayı makinenin çalışmadığı zaman dilimidir.

Kimya Endüstrisi Veri Takası

(CIDX) (Chemical Industry Data Exchange)

Geçmiş yıllarda kimya endüstrisinde, elektronik ortamda güvenli bir şekilde iş yapmanın kolaylığını, hızını ve maliyetini düzeltmeye yönelik kurulmuş olan ve kâr amacı gütmeyen bir endüstri odak grubudur. 2008’de CIDX, IP’sini ve standartlarını OAGi’ye aktararak kuruluşun varlığını sonlandırmıştır.

Knoop

Özellikle mekanik sertlik testi amacıyla, sadece küçük bir girinti yapılabilen kırılgan malzemeler veya ince tabakalar için kullanılan bir mikro sertlik testidir.

Konsept Teslimat

(Concept-to-Delivery)

Yeni bir ürün sunmak için, yeni üretim süreçlerinin oluşturulmasıdır.

Kontrol Planı

(Control Plan)

Kalite yönetimi sürecinin bir parçasıdır. Kontrol planı, gözlemlenen parametreleri, örnek boyutlarını ve frekansları tanımlamaktadır.

Kontroller

(Controls)

Genellikle, Dağıtılmış Kontrol Sistemleri (DCS), Programlanabilir Akıllı Kontrol Cihazları (PLC), Dağıtılmış Sayısal Denetim (DNC), Merkezi Denetim ve Veri Toplama (SCADA) sistemleri ile üretimi kontrol etmek için tasarlanmış diğer bilgisayarlı süreç denetimlerinden oluşan, karma donanım/yazılım sistemleridir.

Koordinat Ölçme Makinesi

(CMM) (Coordinate Measuring Machine)

Bir operatör tarafından manuel olarak ya da bilgisayarla kontrol edilen, bir nesnenin fiziksel geometrik özelliklerini ölçmeye yarayan aygıttır. Makinenin üçüncü hareketli eksenine takılan bir sonda, ölçümleri tanımlar. Sondalar mekanik, optik, lazer ya da beyaz ışıklı olabilmektedir.

Kritik Başarı Faktörü

(CSF) (Critical Success Factor)

Bir kuruluşun ya da projenin misyonunu gerçekleştirmesi için gerekli olan unsurlardır. Bir işin başarıya ulaşmasını garantilemek için kritik faktörler ya da eylemler önem arz etmektedir.

Kritik Kalite Karakteristikleri

(CTQ) (Critical-to-Quality)

Müşteriyi tatmin etmek için, performans standartları ya da şartname kısıtları karşılanması gereken bir ürünün ya da işlemin temel ölçülebilir özellikleridir.

Kurumsal Belge Yönetimi Sistemi

(EDMS) (Enterprise Document Management System)

Kurumsal Belge Yönetimi Sistemi (EDMS) (Enterprise Document Management System).

Kurumsal Kalite Yönetimi Sistemi

(EQMS) (Enterprise Quality Management System)

QMS için gereken birçok fonksiyonu otomatize eden bir kurumsal yazılım kategorisidir. Üretim ve değer zinciri boyunca, kalite ve uyum için veri süreçleri ile iş süreçlerini yönetir.

​

EQMS fonksiyonları, olumsuz kalite durumları ve uygunsuz ürünlerin araştırılmasını sağlar. Aynı zamanda, bağlantılı düzeltme eylemlerinin ve risk azaltmanın kontrolünü kolaylaştırır.

Kurumsal Karne

(Balanced Scorecard)

Robert S. Kaplan ve David P. Norton tarafından geliştirilmiştir. Muhasebe, müşteri, şirketin dahili iş süreci ve çalışanların öğrenme ve büyüme perspektiflerinin kombinasyonuna bakarak, kurumsal başarıyı analiz eden bir iş performansı ölçüm ve yönetim sistemidir.

Kurumsal Kaynak Planlaması

(ERP) (Enterprise Resource Planning)

Üretim, sipariş girdisi, alacak ve borç hesapları, genel muhasebe, satın alım, depolama, nakliye ve insan kaynakları için bir planlama sistemidir. İşin tüm kaynaklarını, bilgilerini ve işlevlerini koordine etmek ve yönetmek için, organizasyon genelinde bir bilgisayar yazılımı sistemi (SAP vb.) kullanılması yöntemidir.

Kurumsal Portföy Yönetimi

(EAM) (Enterprise Asset Management)

Değeri en üst düzeye çıkartmak için, bir kuruluşun fiziksel varlıklarının ömrü boyunca optimal şekilde yönetilmesi uygulamasıdır. EAM; tasarımı, yapımı, hizmete sokmayı, operasyonları, bakımı ve bir atölyenin, ekipmanın ya da tesisin hizmetten çıkarılmasını veya değiştirilmesini kapsar. “Kurumsal” ifadesi ile departmanlar, mekanlar, tesisler ve bazı durumlarda iş birimleri arası portföy yönetimi anlatılmaktadır. Varlıkları, tesisler arası yöneterek; organizasyonel faydayı ve performansı artırırken sermaye maliyetini düşürür. Aynı zamanda portföyle alakalı işlem masraflarını azaltır, portföy ömrünü uzatır ve düzenli olarak ROA’yı (aktif karlılık) geliştirir.

Kurumsal Uygulama Entegrasyonu

(EAI) (Enterprise Application Integration)

Yazılım ve bilgisayar sistemlerinin mimari prensiplerini kullanarak oluşturulmuş olan, bir grup kurumsal bilgisayar uygulamasının entegrasyonudur. “Topla ve dağıt (hub and spoke)” entegrasyon yöntemi, yani iletişimin nihai hedefine varmadan önce tek bir merkezi noktadan geçmesidir. Merkez (hub), mesajı nihai hedefine göndermeden önce yönlendirme, dil çevirisi, sıralama işlemleri ve mesajın içeriğiyle protokolüne aracılık etmekten sorumludur.

Kurumsal Veri Ambarı

(EDW) (Enterprise Data Warehouse)

Konsolide veri analizi için birden fazla operasyonel veri kaynağından entegre edilmiş, işletme geneli bilgileri içeren veri havuzudur. DEW genellikle müşteriler, ürünler ve satışlar gibi birkaç konunun birleşiminden oluşur ve 50 GB ile 1 TB arası boyutlarda değişebilmektedir.

Kurumsal Veri Yolu

(ESB) (Enterprise Service Bus)

Entegrasyon mesajlarını takas etmek için kullanılan standart modeldir. ESB, farklı dillerde yazılmış ve farklı platformlarda çalışan yazılımların bağlanmasını sağlar.

​

Üretim ortamlarında ESB üzerinden iletilen hizmetler; veri takası yapabilir, metrik ve iş akışı ya da iş proses motoru sağlayabilir.

Kurumsal Üretim Zekası

(EMI) (Enterprise Manufacturing Intelligence)

Endüstriyel dünyaya uyarlanmış bir iş zekası uzmanlığıdır. Bazen sadece “Üretim Zekası (Manufacturing Intelligence)” ya da “MI” olarak da ifade edilir.

Kurumsal İşlev

(Enterprise Function)

Bir kurumu diğerinden ayıran ve kuruma piyasadaki katma değerini veren iş pratiğini içeren sektördür (örneğin; petrol ve gaz, üretim sanayi ya da havacılık).

 

L

Laboratuvar Bilgi Yönetimi Sistemi

(LIMS) (Laboratory Information Management System)

Örneklerin, laboratuvar kullanıcılarının, cihazların, standartların ve faturalama, levha yönetimi ya da iş akışı otomasyonu gibi diğer laboratuvar fonksiyonlarının yönetimi için, laboratuvarlarda kullanılan bir yazılım sistemidir.

LIFO

Son Giren İlk Çıkar (Last in First out).

LISI Modeli; Bilgi Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirlik Seviyeleri

(LISI Model)

"Levels of Information Systems Interoperability" Referans Modeli, bilgi sistemleri arasında birlikte çalışabilirliği aşama aşama artırmak için sunulan bir mantıksal yapı ve disiplin ya da “vade modeli (maturity model)”dir.

LLC

Toplam Maliyet (Life-Cycle Cost) Analizi, her birinin teknik uygulamalarının eşit derecede uygun olduğu; satın alım, sahip olma, çalıştırma, bakım ve son olarak bir nesne ya da işlemden kurtulmak konularındaki farklı alternatiflerin arasından en düşük maliyetli olanı belirlemek için kullanılan bir araçtır.

Lojistik Yönetimi

(Logistics Management)

Ürünlerin akışını üretim kaynağından pazara kadar takip ve kontrol etme sürecidir.

 

M

Makine Bilgi Yönetimi Açık Sistemler İttifakı

(MIMOSA) (Machinery Information Management Open Systems Alliance)

Üretim, filo ve tesis ortamlarındaki işlemler ve bakım için açık bilgi standartlarının benimsenmesini geliştirmeye ve teşvik etmeye yönelik, kar amacı gütmeyen bir ticaret birliğidir.

​

MIMOSA'nın açık standartları, hem ticari hem de askeri uygulamalarda ortak varlık yaşam döngüsü yönetimini mümkün kılar. MIMOSA, Kurumsal Uygulama Entegrasyonu (EAI) ve Koşul Tabanlı Bakım (CBM) için, varlık ve ekipmana dair detaylı modeller de dahil olmak üzere, XML tabanlı teknik özellikler yayınlamaktadır.

Malzeme Gereklilikleri Planlaması

(MRP) (Material Requirements Planning)

Üretim Kaynakları Planlaması (MRPII) sisteminin öncülüdür.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu

(MSDS) (Material Safety Data Sheet)

Tehlikeli malzemelerin ithalatında kullanılan ve maddenin içeriğini, özelliklerini ve ilgili sağlık ve güvenlik risklerini belirten bir belgedir. MSDS, denetim ve güvenli idare yöntemleri, son kullanma tarihi ve diğer zamansal kısıtlamalar gibi detayları da içermektedir.

Malzeme İnceleme Kurulu

(MRB) (Material Review Board)

Kullanılabilirlik endişeleri nedeniyle, bekletilen ürünü ya da satın alınan malları inceleyen ve yeniden işleme, hurda ya da iade gibi elden çıkarma yöntemlerini değerlendiren çok fonksiyonlu ekiptir.

MAP

Üretim Otomasyon Protokolü (Manufacturing Automation Protocol).

Merdiven Şeması

(Ladder Diagram)

Merdiven mantığında çalışan bir programın temsilidir.

Mesaj Odaklı Aracı Yazılım

(MOM) (Message Oriented Middleware)

İstemci / sunucu mimarisinin her iki bölümünde de bulunan ve genellikle istemci ile sunucu uygulamaları arasındaki eşzamansız çağrıları destekleyen yazılımdır.

Metcalfe Yasası

(Metcalfe’s Law)

Ağdaki bilgisayar sayısının karesi arttıkça büyüyen, ağdaki olası çapraz bağlantıların sayısından türetilmiştir.

MESA

Üretim İşletmeleri Çözümleri Derneği (Manufacturing Enterprise Solutions Association).

MFG

Üretim (Manufacturing).

MHI(A)

American Malzeme Taşıma Sanayisi (Material Handling Industry (of America)), ABD’nin malzeme taşıma ve lojistik endüstrisini temsil eden bir ticaret birliğidir.

MM

SAP ERP sistemi için bir Malzeme Yönetimi (Material Management) modülüdür.

MO&C

Üretim Operasyonları ve Denetimi (Manufacturing Operations & Control).

MOC

Üretim Operasyonları Kategorileri (Manufacturing Operation Categories).

Model Bazlı Kurum

(Model-based Enterprise)

İşletme genelinde ayrıntılı ve paylaşılan 3B ürün tanımlaması üzerine kurulu, tamamen entegre ve işbirliğine dayalı bir ortam vizyonudur. Amaç, konseptinden imhasına kadar ürünlerin; hızlı, kesintisiz ve uygun maliyetli yayılımını sağlamaktır.

​

Bir MBE'nin temel unsurları, 3D modelini içeren tek bir dijital ana veri kümesi olması ve gerekli tüm ürün verilerinin edinme, bakım ve işlemlerin tüm yönlerinde maksimum yeniden kullanımını destekleyen güvenli ve kontrollü bir ortamda bulunmasıdır.

Model Bazlı Tanım

(Dijital Ürün Tanımı) (Model-based Definiton (Digital Product Definition))

Tek tek bileşenleri ve ürün montajlarını tanımlamak (spesifikasyonlarını sağlamak) için, 3D CAD yazılımı içinde 3D modeller (katı modeller, 3D PMI ve ilgili meta veriler gibi) kullanma pratiğidir.

Model Bazlı Üretim

(Model-based Manufacturing)

Ürün tasarımını tanımlayan, 3D modellerin içeriğini inceleme ve üretim süreçlerini esas alıp değerlendirme pratiğidir.

Montaj

(Assembly)

Bir üretim süreci yöntemi.

MOMS

Üretim Operasyonları Yönetimi Sistemi. (Manufacturing Operations Management System).

MPI

Üretim Karlılığı İndeksi (Manufacturing Profitability Index).

MPM

Üretim Süreci Yönetimi (Manufacturing Process Management).

MPS

Ana Üretim Programı (Master Production Schedule).

MRO

Bakım Tamir ve Operasyonları (Maintenance Repair and Operations).

MTA

Üretim Dönüşüm Değerlendirmesi (Manufacturing Transformation Assessment).

MTBF

Bozulmalar Arası Ortalama Zaman (Mean Time Between Failures).

MTS

Üretim Dönüşüm Stratejisi (Manufacturing Transformation Strategy).

MTTR

Tamir için Ortalama Zaman (Mean Time to Repair).

MTU

Ana Terminal Birimi (Master Terminal Unit).

Müşteri İlişkileri Yönetimi

(CRM) (Customer Relationship Management)

Bir şirketin müşterileri ve satış olanakları ile olan etkileşimlerini yönetmek ve büyütmek için kullandığı, geniş çapta bilinen ve yaygın olarak uygulanan bir stratejidir. develop CRM; başta satış aktiviteleri olmak üzere, pazarlama, müşteri hizmetleri ve teknik servis bölümlerini; organize, otomatize ve senkronize etmek için teknolojiyi kullanır.

​

Genel hedefler; yeni müşterileri bulmak, çekmek ve kazanmak, şirketin hâlihazırda sahip olduklarını beslemek ve korumak, eski müşterileri yeniden saflarına çekmek, pazarlama ve müşteri hizmetleri maliyetlerini düşürmektir.

​

N

Nakit Döngüsü Süresi

(Cash-to-Cash Cycle Time)

Bekleyen alacakların gün sayısına, envanter günü sayısını ekleyip; ödenmemiş borçların günlerinin çıkarılmasıyla tanımlanan sürekli bir ölçümdür. Sonuç, kuruluşun tedarik zincirini yönetmeye bağladığı işletme sermayesi gün sayısını verir.

NEMA

Ulusal Elektrikli Malzeme Üreticileri Birliği (National Electrical Manufacturers Association).

Nesnelerin Interneti

(IoT) (Internet of Things)

Nesnelerin İnterneti olay odaklı, kendi kendini iyileştiren bir sistemin aktif katılımcısı olmak adına, her cihaza -akıllı telefonlardan akıllı raflara ya da sensörlü otomasyon kontrollerine- yetki verir. Endüstriyel ya da üretim bağlamında daha yaygın olarak kullanılan terim “Endüstriyel Nesnelerin İnterneti” ya da “IIoT”dir.

Nesnelerin Yapay Zekası

(AIoT) (Artificial Internet of Things)

Nesnelerin Yapay Zekası hakkında yazdığımız içerikten detaylı bilgi edinebilirsiniz.

NIIIP

Ulusal Endüstriyel Bilgi Altyapısı Protokolleri Konsorsiyumu (The National Industrial Information Infrastructure Protocols Consortium). Ulusal üretim bazında, heterojen bilgi ortamlarının birlikte çalışılabilirliğini sağlamak adına açık endüstri yazılım protokolleri geliştirilmiştir. NIIIP, Temmuz 2015’ten itibaren aktif değildir.

NIST

Birleşik Devletler Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü (United States National Institute of Standards and Technology).

NPD

Yeni Ürün Geliştirme (New Product Development).

NPI

bkz. Yeni Ürün Tanıtımı.

NSF

Birleşik Devletler Ulusal Bilim Vakfı (Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilim Vakfı).

​

 

​

​